Aanpak misstanden arbeidsmarkt

Volgens de Arbeidsinspectie hebben de boetes voor het overtreden van de Wet arbeid vreemdelingen geen gelijke tred gehouden met de ontwikkeling van de welvaart en inflatie. Daarmee is ook het afschrikwekkende effect – om illegale arbeid tegen te gaan – van de boetebedragen uitgehold. De boetes zijn sinds 2005 vastgesteld op maximaal € 8.000 voor elke Wav-overtreding. Als het boetebedrag zou zijn meegegroeid met de welvaart en inflatie, dan zou het nu op circa € 15.000 liggen.

De Inspectie ziet dat het illegaal tewerkstellen van arbeidsmigranten financieel voordeel oplevert, vaak zelfs ook nog als de werkgever hiervoor een boete krijgt. In de meeste van de 24 onderzochte zaken is het voordeel voor werkgevers zo groot, dat het betalen van een boete voor een geconstateerde overtreding minder kosten met zich meebrengt dan het normaal uitbetalen van het cao loon en de bijkomende werkgeverslasten. De kostenreductie die met de overtreding van de wet behaald wordt, is gemiddeld 60 procent. De Arbeidsinspectie heeft berekend wat de gemiddelde ’terugverdientijd’ is, een wat cynische term in dit verband, omdat de ‘verdiensten’ door wetsovertreding ontstaan. In bijna 90 procent van de gevallen is dat minder dan 1 jaar. Bij 7 van de 24 onderzochte situaties is de ’terugverdientijd’ zelfs 3 maanden of minder.

Toezegging effecten verhogen boetes De minister stelt een onderzoek in naar de maatschappelijke effecten van boetes. Hierbij kijkt de minister naar waarom sommige sancties de naleving al dan niet verhogen en welke oplossingen daarvoor zijn.

Het kabinet zal in het kader van het toelatingsstelsel voor terbeschikkingstelling van arbeidskrachten in ieder geval de boetebeleidsregels voor de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) herzien. Met de introductie van het toelatingsstelsel worden in de Waadi verschillende nieuwe overtredingen geïntroduceerd voor zowel uit- als inleners. Voor elk van deze overtredingen moet worden bezien welke boetes en dwangsommen daarbij passend en mogelijk zijn.

Beboeten feitelijk leidinggevenden Naast het beboeten van een rechtspersoon kan ook de persoon die feitelijk leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging worden beboet. Op dit moment zijn in de beleidsregels boeteoplegging van de verschillende arbeidswetten geen specifieke boetenormbedragen voor feitelijk leidinggevenden opgenomen, behalve bij de Wet arbeid vreemdelingen. Met de opgedane ervaringen van de Arbeidsinspectie maakt de minister per arbeidswet een analyse om te bezien of deze boetebeleidsregels voldoen of dat ze moeten worden aangepast, inclusief een mogelijke (significante) verhoging van boetes.

Bestuursrechtelijk bestuursverbod De minister heeft besloten het verbod niet in te voeren. De belangrijkste redenen hiervoor zijn rechtstatelijke kwetsbaarheid en twijfels over effectiviteit.

Motie over inname van reisdocumenten en bankpassen De minister gaat de mogelijkheden voor de toepassing van de huidige instrumenten bij het oneigenlijk innemen van reisdocumenten en bankpassen van arbeidsmigranten verder onderzoeken. Daarbij wordt ook gekeken of eventuele passende vervolgstappen nodig zijn, zoals de aanpassing of uitbreiding van de huidige instrumenten. Daarnaast bekijkt het kabinet of er andere instrumenten zijn om het oneigenlijk innemen van reisdocumenten en bankpassen van arbeidsmigranten te sanctioneren, zodat werkgevers die op deze wijze de persoonlijke vrijheid van hun werknemers ernstig beperken, hard kunnen worden gestraft.

Nieuw instrument tegen onderbetaling minimumloon Het Aanjaagteam adviseerde om een bepaling in de Wml op te nemen om bij een vermoeden van onderbetaling in combinatie met een ‘ondeugdelijke administratie’ uit te kunnen gaan van het rechtsvermoeden van een voltijds dienstverband van zes maanden. Deze aanbeveling is bedoeld om een extra instrument te hebben om onderbetaling van het wettelijk minimumloon (in het bijzonder voor arbeidsmigranten) aan te pakken en rechtsherstel voor de werknemer te bewerkstelligen. De minister heeft besloten om te starten met de inhoudelijke uitwerking ervan. De minister verwacht eind 2024 de internetconsultatie te starten.

Bron: Ministerie SZW, 26-04-2024.